Κώστας Καρυωτάκης – Μαρία Πολυδούρη: «Τι νέοι που φτάσαμεν εδώ…»
Μιλούν στον «ΠτΘ» οι υπεύθυνοι καθηγητές Δημήτρης
Τζελέπης και Κυριακή Τσιτσιπά, αλλά και οι μαθητές Θωμάς Μπαρδάκης,
Ειρήνη Ρόιδου και Γεωργία Γιαννακίδου
Συντάκτης:Νατάσσα Βαφειάδη
Πηγή: http://www.paratiritis-news.gr/detailed_article.php?id=160115&categoryid=6
Ο λόγος σε αυτούς….
Δημήτρης Τζελέπης, υπεύθυνος καθηγητής «Δώσαμε την ευκαιρία στους μαθητές μας να καταθέσουν την ψυχή τους»
ΠτΘ: Δύο λόγια για την παράσταση. Τι ακριβώς θα παρακολουθήσει το κοινό που θα βρεθεί στο ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κομοτηνής σήμερα Παρασκευή; Δ.Τ.: Όλοι όσοι θα βρεθούν στο χώρο του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. της πόλης μας θα έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν ένα θεατρικό δρώμενο, δημιούργημα μαθητών και μαθητριών τής Β΄ Λυκείου του σχολείου μας, το οποίο βασίζεται στη ζωή και το έργο τού Κ. Καρυωτάκη και της Μ. Πολυδούρη.
Πιο συγκεκριμένα, θα «λάμψουν» μπροστά στα μάτια τους τρία στιγμιότυπα που έχουν να κάνουν με τη ζωή των δύο ποιητών. Θα δουν τον τρόπο με τον οποίο γνωρίστηκαν οι δύο ετερόκλητες αυτές προσωπικότητες, το τέλος τής θυελλώδους σχέσης τους, καθώς και τον πρόωρο και συνάμα άδοξο θάνατό τους. Και όλα αυτά μέσα από τη ματιά τριάντα δύο νέων ανθρώπων που υπόσχονται πολλά.
Με αφορμή, όμως, την ερώτησή σας θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαίτερα την Πρόεδρο του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ., κ. Μ. Μαλαμίδου. Κι αυτό, γιατί μας άνοιξε διάπλατα τις πόρτες τού θεάτρου, δίνοντας την ευκαιρία σε όσους συμπολίτες μας επιθυμούν να παρακολουθήσουν την παράστασή μας. Και οι ευχαριστίες δεν έχουν να κάνουν μόνο με την απλή παραχώρηση του χώρου τού ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Η κ. Μαλαμίδου μάς πρόσφερε, επίσης, τον κατάλληλο για την παράστασή μας ρουχισμό, και τη μέγιστη δυνατή υλικοτεχνική υποστήριξη. Και το σημαντικότερο, όλα αυτά μάς τα πρόσφερε με πολλή αγάπη και μεράκι. Θα ήταν παράλειψη, βέβαια, να μην αναφερθώ και στο διευθυντή τού σχολείου μας, τον κ. Περδίκη, την αμέριστη συμπαράσταση του οποίου είχαμε καθ’ όλη τη διάρκεια της προετοιμασίας.
ΠτΘ: Πώς προέκυψε η ιδέα; Ποια η πορεία μέχρι την υλοποίηση της και ποιες οι δυσκολίες που ενδεχομένως συναντήσατε;
Δ.Τ.: Η ιδέα προέκυψε στα πλαίσια του μαθήματος των ερευνητικών εργασιών που από πέρυσι εντάσσονται στο σχολικό πρόγραμμα των Λυκείων. Κατά τη διάρκεια του Α΄ τετραμήνου του σχολικού έτους μελετήσαμε μαζί με τη συνάδελφό μου, την κ. Τσιτσιπά, τις ποιητικές συλλογές των δύο ποιητών. Εγώ με δεκαέξι μαθητές τα ποιήματα της Μ. Πολυδούρη και το ημερολόγιό της, ενώ η ομάδα της κ. Τσιτσιπά με δεκαέξι αντίστοιχα μαθητές το corpus τού Κ. Καρυωτάκη. Η ενασχόλησή μας με τους δύο αυτούς ποιητές μάς έδωσε κατόπιν και την –ιδιαίτερα φιλόδοξη ομολογουμένως– ιδέα να μετατρέψουμε την πολυκύμαντη ζωή τους σε ένα θεατρικό δρώμενο.
Η πορεία μέχρι την ολοκλήρωση του εγχειρήματος ήταν χωρίς αμφιβολία εργώδης. Απαριθμώ συνοπτικά τα στάδια: Δημιουργία των διαλόγων, δημιουργία των συνδετικών αρμών, δηλαδή των ενδιάμεσων αφηγηματικών κειμένων, επένδυση του βασικού αυτού κορμού με ποιήματα και πεζά, επιλογή κατάλληλης για το περιεχόμενο του έργου μουσικής και τέλος πρόβες επί σκηνής.
Οι δυσκολίες που αντιμετωπίσαμε δεν ήταν και λίγες. Η σημαντικότερη ήταν το γεγονός ότι δεν είχαμε στα χέρια μας ένα έτοιμο θεατρικό κείμενο. Έπρεπε, λοιπόν, τα παιδιά να ενεργοποιήσουν τη φαντασία τους και να δημιουργήσουν τους δικούς τους πρωτότυπους διαλόγους γύρω από τους άξονες που προανέφερα.
Εκτός αυτού, για να γίνουν όλα τα παραπάνω μπορούσαμε να αφιερώσουμε μόνο ένα δίωρο την εβδομάδα, συνολικά δεκατρία στον αριθμό. Τι να πρωτοκάνεις σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα; Να γράψεις κείμενα, να πετύχεις τη μεταξύ τους σύνδεση ή να τα αναπαραστήσεις στη σκηνή; Τα επιχειρήσαμε όλα. Με όλο τον ερασιτεχνισμό που έχει η προσπάθειά μας θέλουμε να ελπίζουμε ότι το αποτέλεσμα, αν μη τι άλλο, είναι ικανοποιητικό. Εξάλλου, το καύχημά μας είναι ότι δώσαμε την ευκαιρία στους μαθητές μας να εκφραστούν δημιουργικά, βγάζοντας προς τα έξω τα συναισθήματά τους και τα καλλιτεχνικά τους ενδιαφέροντα. Να καταθέσουν, δηλαδή, την ψυχή τους.
Κυριακή Τσιτσιπά, υπεύθυνη καθηγήτρια «Η δύναμη της ποίησης έγκειται εν γένει, στην ικανότητα να επιβάλλει ένα άλλο ήθος, ανώτερο»
ΠτΘ: Η παράσταση πραγματεύεται την πορεία ενός μεγάλου «ποιητικού» κυριολεκτικά και μεταφορικά έρωτα, μεταξύ δύο κορυφαίων ελλήνων ποιητών. Ο έρωτας είναι ένα ευαίσθητο θέμα για τους νέους, πώς διαχειριστήκατε λοιπόν εσείς ως καθηγητές ( και φαντάζομαι διαμορφώσατε) το περιεχόμενο της παράστασης έτσι ώστε να γίνει κατανοητό από τους μαθητές αλλά και στο ενδεδειγμένο για την ηλικία τους πλαίσιο; Ποιες οι προκλήσεις που αντιμετωπίσατε;
Κ.Τ.: Αναμφίβολα ο έρωτας συνιστά ένα ευαίσθητο πεδίο διαπραγμάτευσης ειδικά σε μία τόσο τρυφερή ηλικία. Είναι γεγονός ότι στη διάρκεια της εφηβείας ο έρωτας προσλαμβάνει και μία πιο πρακτική διάσταση, καθώς συνδέεται άμεσα με την ερωτική απόλαυση και τους πρώτους πειραματισμούς γύρω από τη διαμόρφωση της σεξουαλικής ταυτότητας. Αυτό, όμως, δε σημαίνει ότι οι έφηβοι αγνοούν ή παραβλέπουν και τη ρομαντική εκδοχή του έρωτα. Του έρωτα υπό την έννοια της απόλυτης αφοσίωσης, του συναισθηματικού δεσίματος, της ανιδιοτελούς προσφοράς στον άλλο δίχως την προσδοκία του ανταλλάγματος. Αυτήν την πτυχή του θέματος επιχειρήσαμε να αναδείξουμε μέσα από την τρυφερή σχέση των δύο ποιητών.
Εκείνο που πραγματικά συγκίνησε τους μαθητές και τις μαθήτριες ήταν η ειλικρίνεια και η θέρμη με την οποία οι δύο ποιητές επικοινωνούν μεταξύ τους μέσα από τις επιστολές που ανταλλάσσουν, αλλά και μέσα από τα ποιήματα που αφιερώνει ο ένας στον άλλο. Συγκλονιστική η εξομολόγηση της Μαρίας Πολυδούρη στο ημερολόγιό της, πλημμυρίζει από λυρισμό και ευαισθησία. Αλλά και οι στίχοι του Κώστα Καρυωτάκη, βγαλμένοι από την ψυχή του, ξεχωρίζουν για το συναισθηματικό σφρίγος και την αλήθεια που μεταφέρουν.
Εμείς από την πλευρά μας προσπαθήσαμε να αντιμετωπίσουμε το θέμα με σχετική λεπτότητα και διακριτικότητα αποφεύγοντας κάθε είδους εκχυδαϊσμό της σχέσης τους. Ασφαλώς και ανέκυψαν απορίες που αφορούσαν κυρίως το αν ο έρωτας μεταξύ των δύο ποιητών παρέμεινε ή όχι ανεκπλήρωτος. Αυτές οι απορίες είναι φυσικό να υπάρχουν, αν λάβουμε υπόψη μας ότι η προσωπική ζωή των ανθρώπων-πόσο μάλλον ανθρώπων αυτού του διαμετρήματος-πάντοτε προσελκύει το ενδιαφέρον. Οφείλω, ωστόσο, να παραδεχτώ ότι τέτοιου είδους απορίες σύντομα ξεπεράστηκαν και τα παιδιά αφέθηκαν στη δίνη της μαγείας του ποιητικού λόγου. Κατά την άποψή μου εκεί έγκειται και η δύναμη της ποίησης εν γένει, στην ικανότητα να επιβάλλει ένα άλλο ήθος, ανώτερο, που μοιάζει να έχει χαθεί στη σκόνη του χρόνου, όπως και κάθε άλλη αξία και ιδανικό στη ζωή μας.
ΠτΘ: Είδατε συνολικά τη ζωή και το έργο των ποιητών; Π.χ. το ενδιαφέρον του Καρυωτάκη για την κοινωνία της εποχής του και τον συνδικαλισμό ή την συνδρομή της Μαρίας Πολυδούρη στην σφυρηλάτηση μίας νέας εικόνας για την γυναίκα της εποχής της; Αν ναι ποιες πτυχές αγάπησαν περισσότερο οι μαθητές σας;
Κ.Τ.: Όταν καταγίνεσαι με δύο τόσο ισχυρές και πολυσχιδείς προσωπικότητες, είναι αδύνατο να μην επιδιώξεις μία συνολική θεώρηση της ζωής και του έργου τους. Εξάλλου, η ποίηση και των δύο είναι απόλυτα βιωματική. Το ατομικό δράμα μετουσιώνεται με περισσή ευκολία σε λόγο ποιητικό. Αν μελετήσει κανείς προσεκτικά την προσωπική πορεία ζωής του καθενός, θα διαπιστώσει με μεγάλη ευκολία ότι η ατομική περιπέτεια γίνεται «τραγούδι». «Κάνε τον πόνο σου άρπα και πέ τονε τραγούδι», υποδεικνύει ο Καρυωτάκης σε ένα από τα πολύ χαρακτηριστικά του ποιήματα. Αλλά και η Μαρία Πολυδούρη «δεν τραγουδά παρά γιατί τον αγάπησε», αναφερόμενη φυσικά στον αγαπημένο της ποιητή.
Μας ενδιαφέρει η ποίηση αυτή καθαυτή, αλλά πολύ περισσότερο μας ενδιαφέρει η ποίηση ως ενσάρκωση της ίδιας της ανθρώπινης ύπαρξης και υπό αυτή την έννοια τόσο η Μαρία Πολυδούρη όσο και ο Κώστας Καρυωτάκης αφήνουν στην ποίησή τους το προσωπικό τους στίγμα.
Μας ενδιαφέρουν, όμως, οι ποιητές και ως κοινοί θνητοί με τα πάθη και τις αδυναμίες τους. Ο Κώστας Καρυωτάκης μας απασχόλησε όχι μόνο για το έργο του αυτό καθαυτό, αλλά και ως «ιδανικός αυτόχειρ», όπως επιγράφεται ένα από τα ποιήματά του. Το γεγονός της αυτοκτονίας του είναι από μόνο του μυστηριώδες και γοητευτικό για τους νέους λόγω της ευαίσθητης ψυχοσύνθεσής τους. Προσπαθήσαμε, λοιπόν, να αποκρυπτογραφήσουμε τη σκοτεινή αυτή προσωπικότητα, ακολουθώντας το νήμα της ζωής του ποιητή από την παιδική και εφηβική του ηλικία, διαπιστώνοντας με μεγάλη μας έκπληξη ότι ο Καρυωτάκης ήταν ένας άνθρωπος στερημένος από τη χαρά της ζωής, φοβισμένος και διστακτικός, ίσως λόγω και της αυταρχικής ανατροφής του, με τη «δειλία να έχει στοιχειώσει τη νιότη του», όπως πολύ χαρακτηριστικά επισημαίνει η Λιλή Ζωγράφου.
Η Μαρία Πολυδούρη από την άλλη ήταν μια γυναίκα έτοιμη να απεγκλωβιστεί από τον υποκριτικό καθωσπρεπισμό που καλλιεργούσε η εποχή της. Μια γυναίκα που φλεγόταν από την επιθυμία να απολαύσει τη χαρά της ζωής με όλη τη δύναμη των νιάτων της. Κατά μία έννοια η Πολυδούρη βρίσκεται στον αντίποδα του Καρυωτάκη. Όταν, λοιπόν, οι δρόμοι τους διασταυρώνονται, τότε προκύπτει κάτι το ευφάνταστο. Αυτό το ευφάνταστο έδωσε φτερά και στη δική μας φαντασία και δημιουργικότητα. Και είναι αυτό που τελικά άγγιξε περισσότερο όλους μας.
Θωμάς Μπαρδάκης, μαθητής «Στην ποίηση σήμερα δεν δίδεται όση αξία της αρμόζει»
ΠτΘ: Ποιες ήταν οι προκλήσεις των ρόλων και του έργου γενικότερα που αντιμετωπίσατε; Θ.Μ.: Η πρώτη δυσκολία που αντιμετωπίσαμε ήταν η συγγραφή του σεναρίου και των ρόλων του έργου, προσαρμοσμένα στην προσωπικότητα των ποιητών σε σύντομο χρονικό διάστημα, ώστε να έχουμε στη διάθεσή μας όσο περισσότερο χρόνο γίνεται για να κάνουμε πρόβες. Δημιουργήσαμε, δηλαδή, μια θεατρική παράσταση εκ του μηδενός με μοναδικά στηρίγματα τα στοιχεία που είχαμε συλλέξει για τη ζωή των ποιητών, τη θέλησή μας γι’ αυτό που κάναμε και φυσικά την καθοδήγηση των καθηγητών μας.
Στη συνέχεια, η επόμενη πρόκληση που κληθήκαμε να αντιμετωπίσουμε ήταν να αποδώσουμε σωστά, με το κατάλληλο ύφος και τα ανάλογα συναισθήματα τα λόγια που ειπώθηκαν μεταξύ των ποιητών και τα γεγονότα που εκτυλίχθηκαν τότε και επηρέασαν τη ζωή τους.
Τέλος, για να δημιουργηθεί μια θεατρική παράσταση, άκρως απαραίτητη ήταν η «χημεία» μεταξύ μας, να δέσουμε σαν ομάδα. Πόσο εύκολο είναι να ενωθούν τριάντα δύο άτομα, να γράψουν το σενάριο του έργου και τελικά να παρουσιαστεί μια τουλάχιστον αξιόλογη θεατρική παράσταση; Κι όμως, τα καταφέραμε!
ΠτΘ: Τι είναι για εσάς σήμερα η ποίηση;
Θ.Μ.: Θεωρώ ότι η ποίηση είναι μια μορφή τέχνης μέσω της οποίας ο καλλιτέχνης εκφράζει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του. Επίσης, πιστεύω ότι την ποίηση ο δέκτης πρέπει να την ακούει, να αφουγκράζεται τους στίχους της και όχι να κάνει απλά μια ψυχρή ανάγνωση. Η ποίηση δημιουργείται από αισθήματα, ο καλλιτέχνης καθώς γράφει, καταθέτει την ψυχή του. Δεν αρκεί μια απλή ανάγνωση. Χρειάζεται εμβάθυνση. Ωστόσο, νομίζω ότι στην ποίηση σήμερα δεν δίδεται όση αξία της αρμόζει. Έχει τεθεί στο περιθώριο. Οι άνθρωποι δεν εκτιμούν την ποίηση. Ίσως γι’ αυτό να ευθύνεται η σημερινή εποχή μας η οποία μας έχει μετατρέψει σε αδιάφορους, απαθείς δέκτες ποικίλων άλλων μηνυμάτων και δεν μπαίνουμε στην διαδικασία να καλλιεργήσουμε την ψυχή μας με την ποίηση.
Ειρήνη Ρόιδου, μαθήτρια «Ο έρωτας δεν είναι απαραίτητο να μάχεται στο πλευρό σου, μπορεί να μάχεται και εναντίον σου»
ΠτΘ: Τι αποκομίσατε αναβιώνοντας ουσιαστικά έναν μεγάλο έρωτα όπως αυτός της Μαρίας Πολυδούρη και του Κώστα Καρυωτάκη; Άλλαξε η οπτική σας για τον έρωτα και την αγάπη;
Ε.Ρ.: Ο έρωτας ανάμεσα στη Μαρία Πολυδούρη και τον Κώστα Καρυωτάκη έχει μείνει αναμφίβολα στην ιστορία, είτε εξ αιτίας της ιδιότητάς τους ως ποιητές, είτε εξ αιτίας της έντασης και της τραγικής εξέλιξης της αγάπης τους. Το να μελετάμε τη ζωή και τη σχέση τους μας έφερε, κατ’ αρχάς, πιο κοντά στους δύο αυτούς ανθρώπους που έζησαν σε μιαν άλλη εποχή. Έπειτα, σ’ ένα δεύτερο στάδιο, μας βοήθησε πολύ να κατανοήσουμε το έργο τους και να το εκτιμήσουμε ακόμη περισσότερο. Μέσα από την ιστορία τους μάθαμε, επίσης, και πολλά πράγματα για την ίδια τη ζωή, τότε και τώρα. Μάθαμε ότι η φράση «έρως ανίκατε μάχαν» δε σημαίνει ότι ο έρωτας νικά όλες τις δυσκολίες, αλλά ότι νικά κάθε εμπόδιο στην ψυχή μας, είναι σαρωτικός. Ο έρωτας δεν είναι απαραίτητο να μάχεται στο πλευρό σου, μπορεί να μάχεται και εναντίον σου, όπως στην περίπτωση των δύο δυστυχισμένων ποιητών. Οι ίδιοι, όσο κι αν προσπάθησαν να μείνουν μαζί, δεν τα κατάφεραν. Η μοίρα τους ήταν να μείνουν χώρια και μόνοι μέχρι το τραγικό τέλος της ζωής τους. Τα συναισθήματα, όμως, ήταν πάντα εκεί, και αυτό που πραγματικά μας δίδαξαν είναι ότι ένας μεγάλος έρωτας μπορεί να αλλάξει τον εαυτό σου και όλη σου τη ζωή. Για πάντα.
Γεωργία Γιαννακίδου, μαθήτρια «Είναι υποχρέωσή μας να προσεγγίσουμε, να γνωρίσουμε και να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε το έργο και τις ιδέες των ανθρώπων του παρελθόντος»
ΠτΘ: Τελικά υπάρχουν σκονισμένοι «άνθρωποι», σκουριασμένοι ποιητές (γεννήθηκαν και οι δύο στις αρχές του αιώνα);Τελικά τους ανθρώπους του παρελθόντος, το έργο τους και τις ιδέες τους αξίζει να τους γνωρίζουμε; Ποια τα συμπεράσματά σας;
Γ.Γ.: Σίγουρα υπάρχουν «σκονισμένοι άνθρωποι» και «σκουριασμένοι ποιητές», αλλά αυτό δεν έχει να κάνει με την εποχή που γεννήθηκαν. «Σκονισμένους ανθρώπους» ίσως συναντήσουμε και στη σημερινή εποχή, ποιητές που γράφουν σήμερα αλλά όχι μόνο δεν εκφράζουν και δεν έχουν απήχηση στο σημερινό άνθρωπο αλλά τον γυρνάνε και χρόνια πίσω.
Σ’ αυτήν την κατηγορία ποιητών σίγουρα δεν μπορούν να ενταχθούν ο Κώστας Καρυωτάκης και η Μαρία Πολυδούρη. Γεννημένοι στις αρχές τού προηγούμενου αιώνα στοχοποιήθηκαν, αμφισβητήθηκαν από πολλούς, κέρδισαν την αθανασία, ερήμην τού καθεστώτος και χωρίς τις εντολές του. Είναι υποχρέωσή μας θεωρώ να προσεγγίσουμε, να γνωρίσουμε και να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε το έργο και τις ιδέες των ανθρώπων του παρελθόντος. Εξάλλου, τα έργα και οι ιδέες, ανεξάρτητα από το χωροχρόνο, είναι πανανθρώπινη κληρονομιά και παραδίδεται αναλλοίωτη στις επόμενες γενιές για να διδάξει. Άλλωστε, το παρόν και το μέλλον προσδιορίζονται από το παρελθόν.
Προσπαθώντας, λοιπόν, να γνωρίσουμε αυτούς τους δύο ποιητές έχουμε πολλά να διδαχθούμε. Σίγουρα στο παρελθόν υπήρχαν διορατικοί άνθρωποι, ψυχές που έβλεπαν χρόνια μακριά, έγιναν μύθος και σημάδεψαν γενιές με το έργο τους.
32 Μαθητές Β΄ Λυκείου 1ου Γενικού Λυκείου Κομοτηνής
Ομάδα Καρυωτάκη
Εμμανουήλ Άννα-Μαρία
Καμπάνταη Χρυσούλα
Καραγιοβάνης Σάββας
Κολοβός Λάμπρος
Κυριαζή Κέλλυ
Μαραμενίδου Αργυρώ
Μολλά Μαριγώ
Μοράρι Χριστίνα
Μπαρδάκης Θωμάς
Μπεγιάζη Ιωάννα
Παπαδοπούλου Ζωή
Παπάζογλου Μαρία
Πατεροπούλου Δέσποινα
Ρόιδου Ειρήνη
Ρουκούδη Θεοδώρα
Σκαρλατάκη Πασχαλία
Ομάδα Πολυδούρη
Αμπατζή Δέσποινα
Γιαννακίδου Γεωργία
Δαδοπούλου Βίκυ
Δραγανίδου Ισιδώρα
Ζλατανίδου Φιλιώ
Ισμαήλ Κύμπρα
Καραγιαννάκη Γεωργία
Καραγιαννίδου Αγγελική
Καραμανλή Αργυρώ
Κοκκαλίδου Μάρθα
Κουκουζέλη Χρυσάνθη
Μολλά Μεμέτ Σεντέφ
Μπατζάκη Μαρία
Πελτέκη Μαρία
Σκουλαρίδου Σμαρώ
Σκούρα Βασιλική
Υπεύθυνοι καθηγητές (φιλόλογοι)
Τζελέπης Δημήτρης
Τσιτσιπά Κυριακή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου