Ο ποιητής είναι ένας λαβωμένος άνθρωπος

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης αναδημοσιεύουμε μέρος από ένα άρθρο του Σωτήρη Γουνελά από το περιοδικό "Αντίφωνο" που αναφέρεται στο ρόλο του ποιητή και στη "θέαση του κόσμου" που αυτός προτείνει, σε μια εποχή ραγδαίων εξελίξεων, αλλά και ευτέλειας αξιών και αισθημάτων. Γιατί η ποίηση έχει θέση στη ζωή μας και "είναι το καταφύγιο που φθονούμε", όπως εμφατικά δηλώνει ο Κώστας Καρυωτάκης στο ποίημά του "Είμαστε κάτι...".

Ο ποιητής είναι ένας λαβωμένος άνθρωπος. Τον χτυπούν τα αισθήματα των ανθρώπων, η περιρρέουσα ‘ύβρις’-διαφορετική η όψη της ανάλογα με την εποχή- η μνησίκακη χολή που σωρεύεται, η εγκατάλειψη των οραμάτων και της διάφανης ομορφιάς.

[...]

 Ο ποιητής είναι υποχρεωμένος να ‘διαβάσει’ τα πρόσωπα των ανθρώπων, όπως δεν κάνει ούτε ο επιστήμονας, ούτε ο ζωγράφος, ούτε ο θεολόγος: να τα διαβάσει δηλαδή συνδυάζοντας λόγο και συγκίνηση, ένα ειδικό χρώμα ‘λογοποίησης’, έναν συνδυασμό καρδιακής αίσθησης και διάνοιας που όμως, να μην γέρνει ούτε προς το συναίσθημα, ούτε προς την ψύχρα της σκέψης.

 [...]

Ο ποιητής αγρυπνεί. Παρακολουθεί ακόμη και τον τρόπο που ανασαίνει κανείς στον ύπνο του, την ανησυχία των σπλάχνων που καταγράφεται μέσαθέ του, τα σώματα εγκαταλειμένα μέσα στην ησυχία του ύπνου[...]

Δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε το εναρκτήριο σάλπισμα της ποίησης, του ποιείν, σ’ έναν συγκεκριμένο ποιητή, ούτε να μετρήσουμε την σιωπηλή ωρίμανση μέσα στο χρόνο, μέσα από τον συγχρωτισμό του με άλλους ή τη μόνωσή του. Χωρίς μόνωση πάντως, η ποίηση δεν ρέει, δεν απλώνεται να αρδεύσει τα μήκη και πλάτη της ανθρώπινης παρουσίας. Μα ταυτόχρονα η ανάγκη της μόνωσης ή το έργο που παράγεται εκεί πρέπει να κοινοποιηθεί, πρέπει να  δ ο θ ε ί   έ ξ ω, έτσι που να πιάσει τόπο. Όχι απλώς να ακουστεί ή να διαβαστεί, αλλά να σπαρεί, να βλαστήσει, να καρπίσει, να λάβει ο άνθρωπος στα χέρια του τον καρπό του δέντρου που θα σηκωθεί καταμεσίς της τρικυμίας- ίδιο δέντρο της Ζωής- αυτό που το ποτίζει ολοένα ο λόγος της ποίησης.

*

Η εποχή μας δεν ευνοεί τις συνθέσεις. Με την τεχνολογία, μια επέλαση πληροφοριών διασπά τη συγκέντρωση του νου, διαστέλλει το χρόνο ή μάλλον δημιουργεί μια ψευδαίσθηση απειρίας χρόνου που την ίδια στιγμή εξαφανίζεται, για να δώσει τη θέση της σε μια καταδίωξη: την καταδίωξη του ανθρώπου-ατόμου από το χρόνο, από τον μηχανικό χρόνο, αυτόν που μετριέται κυρίως ως οικονομική αξία.

[...]

Ο ποιητής έχει διττή σχέση με το χρόνο. Έίτε βρίσκεται εκτός χρόνου, οπότε υπερβαίνει το κομμάτιασμα και την μηχανική μέτρηση του χρόνου, είτε εισέρχεται στον καθημερινό χρόνο της  

φ θα ρ τ ής   ό ψ η   τ η ς   π ρ α γ μ α τ ι κ ό τ η τ α ς. 

Ωστόσο, μπαινοβγαίνει μιά στο αιώνιο μιά στο πρόσκαιρο, μια στη διάρκεια μια στη ροή, γιατί αλλιώς θα εγκλωβιστεί στον μεταλλικό ήχο του ρολογιού και θα μετατραπεί σε ‘αντικείμενο’ έγκλειστο του γήινου χώρου και χρόνου.

Είναι ένας από τους λόγους που οι άνθρωποι δεν καταλαβαίνουν τί κάνει ένας ποιητής, πως ζει, πως κινείται στο χώρο και το χρόνο. Δεν συλλαμβάνουν αυτή την αλληλοδιάδοχη κίνησή του  μέσα και έξω, αυτή τη μόνιμη στάση  λ ί γ ο   π ά ν ω   α π ό   τ η   γ η, έτσι ώστε να μη χάνει την επαφή, αλλά ταυτόχρονα η επαφή αυτή να χρωματίζεται με ουρανό, αυτόν τον ουρανό για τον οποίο μιλούσε τόσο συχνά ο Σαραντάρης.

Σήμερα που ο κόσμος αγγίζει ένα σημείο μηδέν του νοήματος και της ύπαρξης, αξίζει να θυμηθούμε το στίχο του Σεφέρη: 

Ο ποιητής ένα κενό

Υπονοείται εδώ κάτι σαν ηχείο σιωπής, μέσα από το οποίο περνούν οι ήχοι, τα βάρη, οι νοσταλγίες, τα σωπασμένα φύλλα, οι μαρμαρωμένες μορφές, τα νερά. Μήπως όμως χρειάζεται να πάμε ένα βήμα πιο πέρα λέγοντας: ο άνθρωπος άδειασε και μένει ο ποιητής σύξυλος εν μέσω του χάους, καλώντας τους ανθρώπους να αντικρίσουν αυτό το κενό και αυτό το χάος; Που σημαίνει να αναζητήσουν ξανά "οράσεις", σκέπη, πληρότητα, φως, θείο αστραποβόλημα ;